Η Γεωπολιτική Σημασία και η Ασφάλεια της Κύπρου

(άρθρο του Νίκου Κουτσού από το προσωπικό του αρχείο, 2004)


Η γεωπολιτική διάσταση της Κύπρου και κατ’ επέκταση οι σχετικοί παράμετροι του Κυπριακού, έχουν πολύ λίγο μελετηθεί. Ίσως καθόλου δεν έχουν ενταχθεί στη στρατηγική διαχείρισης του Κυπριακού προβλήματος, ιδιαίτερα με την τουρκική εισβολή του 1974 και κατοχή του 37% του εδάφους της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Η ΠΟΛΙΤΕΙΑΚΗ ΔΟΜΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ

Η ασφάλεια της Κυπριακής Δημοκρατίας δεν απειλείται μόνο από εξωτερικές επεμβάσεις. Απειλείται και από εσωτερικές εξελίξεις, τις οποίες είναι δυνατό να εκμεταλλευτούν εξωτερικές δυνάμεις.

Η Συνταγματική και Πολιτειακή δομή του Κυπριακού Κράτους δεν περιορίζεται στο να προσδιορίσει την πολιτική και κοινωνικοοικονομική ανέλιξη της κυπριακής κοινωνίας και του πολιτικού συστήματος, αλλά μετατρέπεται και σε παράγοντα εξασφάλισης ή διακινδύνευσης της ασφάλειας του Κυπριακού Κράτους.

Η μορφή, επομένως, του πολιτειακού συστήματος ΩΣ ΜΕΓΙΣΤΟΝ ΑΓΑΘΟ, θα πρέπει να εξασφαλίζει τη δημοκρατική λειτουργία των κοινωνικών δυνάμεων βασισμένη στη δημοκρατική αρχή και την αρχή του δικαίου, καθώς και την εφαρμογή των αρχών της ελεύθερης αγοράς της οικονομίας.

Αν το πολιτειακό σύστημα της Κύπρου θα βασισθεί σε Σύνταγμα που θα καταγράφει και θα ενσωματώνει τις εξωτερικές στρατηγικές και στρατιωτικές ισορροπίες στο εσωτερικό, τότε θα τις νομιμοποιήσει και θα τις μετατρέψει σε καθοριστικούς πυλώνες της κοινωνικής και πολιτικής εξέλιξης της κοινωνίας.

Οι εσωτερικές κοινωνικές δυνάμεις και εξελίξεις θα είναι υποχρεωμένες να λειτουργούν με όρους που ουσιαστικά θα καθορίζονται από εξωτερικές δυνάμεις, ανάλογα με τα δικά τους γεωπολιτικά συμφέροντα στην περιοχή.

Οι προτεινόμενες λύσεις είτε της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας που προτείνει η Ελλαδο-Κυπριακή ηγεσία, είτε της Συνομοσπονδίας δύο ανεξαρτήτων κρατών που προτείνει η Τουρκία, είτε η Συνομοσπονδία δύο οντοτήτων που προωθεί ο διεθνής παράγοντας, δεν εξασφαλίζουν το μέγιστο αγαθό που είναι η ΑΣΦΑΛΕΙΑ και η ΕΝΟΤΗΤΑ του κράτους.

Αλλά και οι άλλες πιθανές λύσεις που στη σκέψη ορισμένων παραγόντων υπάρχουν, έστω και αν δεν δημοσιοποιούνται όπως καθαρή διχοτόμηση, διπλή ένωση καταστρατηγούν τους στόχους της ασφάλειας και της ενότητας του Κυπριακού Κράτους.

Η Κύπρος δεν προσφέρεται σε λογικές του τύπου «έδαφος αντί ειρήνη» ή «συνταγματικές παραχωρήσεις» έναντι «επιστροφής εδάφους».

Δεν είναι στόχος της σύντομης ανάλυσης η αξιολόγηση των προτεινομένων λύσεων. Στόχος είναι να καταδειχθεί η συσχέτιση του πολιτειακού συστήματος με την ασφάλεια της Κύπρου. Επειδή είναι δυνατό η κριτική στις προτεινόμενες λύσεις να δημιουργήσει το εύλογο ερώτημα ως προς το ποιο είναι το καταλληλότερο πολιτειακό σύστημα για την Κύπρο, θα διατυπώσω επιγραμματικά τη θέση μου και του κόμματος των ΝΕΩΝ ΟΡΙΖΟΝΤΩΝ. Με τα δεδομένα της Κύπρου και στο συγκεκριμένο γεωπολιτικό χώρο, μόνο το πολιτειακό σύστημα του ΕΝΙΑΙΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ είναι δυνατό να εξασφαλίσει στην Κύπρο τα δύο αγαθά: Ασφάλεια και ενότητα.
Οποιοδήποτε πολιτειακό σύστημα θα προνοεί την ύπαρξη δύο κρατών είτε κυριάρχων είτε όχι, θα ομηροποιήσει και θα προτεκτοροποιήσει την Κύπρο στην Τουρκία και θα οδηγήσει στον πλήρη στρατηγικό έλεγχό της από την Τουρκία, σε συσχετισμό πάντα με την παρουσία των δυτικών στο νησί.

Παράλληλα, δυνατό να δημιουργήσει προβλήματα στην οικονομική και κοινωνική ανέλιξη της κοινωνίας, με πιθανή αδυναμία παρακολούθησης των Ευρωπαϊκών εξελίξεων είτε εντός, ως μέλος είτε εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης.

ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ, ΤΟΥΡΚΙΑ, ΕΛΛΑΔΑ, ΚΥΠΡΟΣ

Η Γεωπολιτική σημασία της Κύπρου αποτελεί αναντίλεκτα και διαχρονικά το κύριο χαρακτηριστικό της Γεωγραφικής της θέσης. Τόσο Γεωστρατηγικά όσο και Γεωοικονομικά, επηρεάζει και διαπλέκεται στα μεγάλα παιχνίδια της παγκόσμιας οικονομίας και του ανταγωνισμού των εκάστοτε ισχυρών της γης.

Η γεωγραφική θέση της Κύπρου επιτρέπει στη δύναμη που την ελέγχει να επηρεάζει τις δύο κρίσιμες διαδρομές διακίνησης του πετρελαίου από τον Αραβικό κόσμο ανατολικά και από την Κασπία βορείως.
Ο έλεγχος αυτής της γραμμής «γάμμα» που σχηματίζεται γύρω από την Κύπρο, είναι και το ζητούμενο στην αμείλικτη διαμάχη συμφερόντων. Αυτό το σημείο επιδιώκει να ελέγξει η Τουρκία με την παράνομη στρατιωτική παρουσία της στην Κύπρο. Μια παρουσία που επιδιώκει να την μετατρέψει σε μόνιμη και νόμιμη με την επιδιωκόμενη λύση. ΑΥΤΟΣ Ο ΕΛΕΓΧΟΣ ΕΙΝΑΙ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟΣ ΣΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΙΚΟΥΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥΣ ΓΙΑ ΝΑ ΓΙΝΟΥΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΔΥΝΑΜΗ.

Επιδιώκοντας αυτό το στόχο, η Τουρκία δηλώνει απερίφραστα ότι το «ψευδοκράτος» που ίδρυσε στην κατεχόμενη Κύπρο (το οποίο από το Ευρωδικαστήριο χαρακτηρίζεται ως «τοπική διοίκηση υποτελής στην Τουρκία») αποτελεί μέρος της γεωπολιτικής της άμυνας και ασφάλειας!!! Ταυτόχρονα, με μια συνολική στρατηγική επιδιώκει: Αφενός μεν την επιβολή ενός πολιτειακού συστήματος που να καταγράφει τις εξωτερικές στρατιωτικές ισορροπίες που δημιούργησε η εισβολή, αφετέρου τη συνέχιση του συστήματος εγγυήσεων του 1960 που τις ερμηνεύει ότι της παρέχουν ακόμα και το δικαίωμα μονομερούς επέμβασης.

Είναι βέβαια ολοφάνερο ότι οι Τουρκοκύπριοι σ’ αυτούς τους τουρκικούς σχεδιασμούς δεν διαδραματίζουν κανένα ρόλο παρά χρησιμοποιούνται ως στρατηγικό όργανο για την υλοποίηση των ευρύτερων σχεδιασμών του πολιτικοστρατιωτικού κατεστημένου της Άγκυρας. Αυτό τον ρόλο ευχαρίστως φαίνεται να υλοποιεί και ο εγκάθετος του κατοχικού καθεστώτος Ραούφ Ντενκτάς.

Κοιτάζοντας στο πρόσφατο παρελθόν, βλέπουμε την Τουρκία να μετατρέπεται από πρώην αποικιακή δύναμη της Κύπρου σε συνεγγυήτρια (με τις συμφωνίες του 1960)

- Να κατέχει το 37% του εδάφους με την τουρκική εισβολή το 1974
- Να επιδιώκει μέσα από «πολιτική» λύση τη συνέχιση της συνεγγύησης και τη συνεταιριστική διαχείριση του «νέου συνεταιρισμού», δηλαδή του κράτους μετά τη λύση, πράγμα που θα της επιτρέψει την προτεκτοροποίηση και τη γεωστρατηγική αξιοποίηση της Κύπρου, ενώ θα αφήσει ανοικτή την προοπτική της ολοκληρωτικής κατοχής.

ΕΛΛΑΔΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ - Χωρίς συνολική στρατηγική για την Ανατολική Μεσόγειο, η Ελλάδα θα δυσκολευθεί να υπερασπίσει την Κύπρο

Η Ελλάδα ιστορικά ανέπνεε με δύο γεωπολιτικούς πνεύμονες:

Ένα ανατολικά (Μικρά Ασία, Ανατολική Μεσόγειος) και ένα δυτικά (Βαλκάνια). Σήμερα είναι φανερή η εγκατάλειψη του Ανατολικού πνεύμονα και η συγκέντρωση μόνο στον Βαλκανικό χώρο. Η αποχώρηση της Ελλάδας δημιουργεί ένα στρατηγικό κενό. Όλοι ξέρουμε πως τα στρατηγικά κενά πάντα καλύπτονται. Έτσι και το κενό αυτό επιδιώκει να το καλύψει η Τουρκία τόσο με την ενσωμάτωση της κατεχόμενης Κύπρου στα δικά της σχέδια όσο και με στρατηγικής σημασίας κινήσεις (Οτσαλάν – Συρία) ή συμμαχίες (Ισραήλ).

Η Ελλάδα έχει ΕΝΝΟΜΑ συμφέροντα στην περιοχή και η υπεράσπισή τους συνδέεται και με τη δική της Εθνική Ασφάλεια και αμυντική ικανότητα. Στον βαθμό που δεν τα υπερασπίζεται, τόσο ενισχύεται η τουρκική θέση και τόσο εξασθενίζει και η δυνατότητα της Ελλάδας να υπερασπισθεί την εδαφική ακεραιότητα και ανεξαρτησία της Κύπρου. Θέλω να επισημάνω την τεράστια διαφορά, για να αποφευχθούν πιθανές σκόπιμες συγχύσεις, ότι η στρατηγική της Ελλάδας είναι και πρέπει να είναι η ενίσχυση της Κρατικής υπόστασης της Κύπρου, ενώ της Τουρκίας η κατάργηση του Κράτους και η ομηροποίηση της Κοινωνίας.

Χωρίς συνολική στρατηγική για την Ανατολική Μεσόγειο, η Ελλάδα θα δυσκολευθεί να υπερασπίσει την Κύπρο και κατ’ επέκταση τα δικά της συμφέροντα ακόμα και στο Αιγαίο.

Το γεωπολιτικό παιχνίδι στην περιοχή ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΤΕΛΕΙΩΣΕΙ. Η ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ ΥΠΕΡΟΧΗ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ ΟΥΤΕ ΚΕΡΔΙΣΜΕΝΗ ΕΙΝΑΙ ΟΥΤΕ ΔΕΔΟΜΕΝΗ. Οι γεωπολιτικές ισορροπίες στην περιοχή είναι υπό διαμόρφωση και θα είναι για αρκετά ακόμα χρόνια. Είναι πολλοί οι παράγοντες που συμβάλλουν σ’ αυτή τη ρευστότητα. Ρωσία, Ιράν, οι πιθανές εξελίξεις σε Συρία, Λιβύη, Ιράκ, Σ. Αραβία καθώς και το Παλαιστινιακό και η διαδικασία ειρήνευσης στην Μέση Ανατολή, προσδιορίζουν και επιμηκύνουν, την ρευστότητα. Μια ρευστότητα που επιτρέπει σε Ελλάδα και Κύπρο να σχεδιάσουν μια συνολική στρατηγική αντιμετώπισης των εξελίξεων. Μια στρατηγική που θα αποβλέπει όχι σε εξωπραγματικούς στόχους και περιπέτειες, αλλά στην υπεράσπιση των εννόμων συμφερόντων τους.

Βέβαια, υπάρχουν αρκετά δυτικά Κέντρα Έρευνας που παρουσιάζουν διαφορετικά τα πράγματα, ιδιαίτερα αναφορικά με τη στρατηγική σημασία της Τουρκίας. Αυτές τις θέσεις τις αξιοποιεί κατά τον καλύτερο τρόπο η Τουρκία που έφθασε σε σημείο να πιστεύει ή να συμπεριφέρεται ως να είναι ήδη περιφερειακή δύναμη.

Καιρός να μελετήσουμε εμείς οι ίδιοι αντικειμενικά και με προσοχή τις γεωπολιτικές ισορροπίες στην περιοχή. Κύπρος και Κυπριακό επιβάλλουν μια νέα προσέγγιση στα γεωπολιτικά θέματα της Ανατολικής Μεσογείου, που θα έχει ως στόχο την ΑΣΦΑΛΕΙΑ, ΤΗΝ ΕΝΟΤΗΤΑ και οπωσδήποτε ΤΗ ΣΥΝΕΧΙΣΗ ύπαρξης Κυπριακού Κράτους.
Παρά την ήττα του 1974 και την εξασφάλιση πλεονεκτημάτων από την Τουρκία, ο πόλεμος των συμφερόντων δεν τέλειωσε. Η μάχη της Κύπρου δεν είναι χαμένη, φτάνει Ελλάδα και Κύπρος να προσδιορίσουν με σαφήνεια τα συμφέροντά τους και με αυτοπεποίθηση, σχεδιασμό, και αγωνιστικότητα να τα διεκδικήσουν.